Pronaszko Andrzej, pseud. Majster (1888–1961), scenograf, malarz, dyrektor teatru, pedagog. Ur. 31 XII w Derebczynie na Podolu (pow. jampolski), był synem Franciszka, technologa cukrowniczego, i Feliksy Bony z Sawickich, bratem Zbigniewa (zob.). Pronaszkowie pochodzili z zubożałej szlachty lit.; babka Józefa, żona Lucjana Pronaszki, uczestnika powstania 1863 r., była rodzoną siostrą ks. Hieronima Kajsiewicza (zob.).
W l. 1898–1900 P. uczęszczał do gimnazjum realnego w Winnicy, skąd – usunięty po konflikcie z nauczycielem języka rosyjskiego – przeniósł się do Warszawy, do szkół prywatnych: Łagowskiego, potem Wróblewskiego. W r. 1904 uczył się z korepetytorem w domu, w Derebczynie, a następnie przez dwa lata w gimnazjum realnym Walkera w Kijowie, które opuścił nie ukończywszy 6 klasy. Naukę przerwały wydarzenia 1905 r. i – jak się wydaje – słabe postępy. P. brał udział w strajkach szkolnych, wiecach, roznosił ulotki i przebywał krótko w areszcie. Ponownie uczył się w domu i w r. 1906 (lub 1907), na życzenie ojca, rozpoczął studia w Wyższej Szkole Przemysłowej w Krakowie; szczególnie zajmowały go tam wykłady rzeźby Alfreda Dauna. W tym okresie powstały pierwsze jego próby malarskie. Pierwsze zainteresowania i próby teatralne ujawniły się w specjalnie zbudowanym domowym teatrzyku w Derebczynie, gdzie P. spędzał wakacje z zaprzyjaźnionym z rodziną Vlastimilem Hofmanem. W l. 1909/10 uczył się malarstwa u Leona Wyczółkowskiego w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych (ASP). Studiów nie ukończył. Od r. 1911 wystawiał swoje obrazy na wystawach Tow. Sztuk Pięknych i Sztuki Współczesnej we Lwowie oraz wystawach «Niezależnych» Związku Artystów Polskich w Krakowie, których był inicjatorem wraz z bratem Zbigniewem i Tytusem Czyżewskim (w maju 1911, 1912). W maju 1914 wziął po raz pierwszy udział w wystawie teatralnej w Krakowie, eksponując projekty dekoracji (wspólne ze swym bratem Zbigniewem) do „Judasza” Karola Huberta Rostworowskiego. Ogłosił wówczas w „Rydwanie” (1914 t. 4) programowy artykuł W sprawie teatru, jakim być powinien, głoszący idee reformy teatru.
Po wybuchu wojny, odcięty od rodziny w Królestwie, znalazł się P. w trudnych warunkach materialnych i wyjechał do Zakopanego. Współpracował tam z Teatrem Zjednoczonych Artystów i kabaretem w sali «Morskiego Oka». Jako scenograf debiutował 28 XI 1915 projektując – wraz z bratem Zbigniewem – dekoracje do fragmentów „Lilii Wenedy” J. Słowackiego i „Legionu” S. Wyspiańskiego, reżyserowanych przez Stefana Żeromskiego. W końcu 1916 r. powrócił do Krakowa i pracował w instytucji opiekującej się zielenią miejską. Latem 1917 został zaangażowany jako scenograf do Teatru Polskiego w Łodzi pod dyrekcją Stanisława Stanisławskiego. W t. r. stworzył wraz z Z. Pronaszką i Tytusem Czyżewskim, zawiązek grupy formistów, którzy – w poszerzonym składzie – zorganizowali w Krakowie w listopadzie 1917 pierwszą wystawę jako «ekspresjoniści polscy». Pierwszy sezon samodzielnej pracy teatralnej w Łodzi był trudną szkołą zdobywania umiejętności warsztatowych i wprowadzania nowych form malarskich do scenografii. Po załamaniu finansowym teatru w marcu 1918 P. spędził kilka miesięcy bez pracy w Warszawie i Krakowie. Zaangażowany latem przez Romana Żelazowskiego do Teatru Miejskiego we Lwowie na sezon 1918/19, ustąpił po kilku tygodniach z powodu konfliktu z dyrekcją i władzami miejskimi nie aprobującymi nowatorstwa artystycznego P-i. Wziął udział w obronie Lwowa podczas walk z Ukraińcami, dowodząc lewym skrzydłem tzw. odcinka Bema. Stał się wówczas bohaterem poematu Ludwika Eminowicza „Ekspresjonista na odcinku Bema” („Rydwan” 1919 marzec z. 1–2). W wojsku pozostawał do kwietnia 1919; zwolniony na skutek choroby płuc, wyjechał do Warszawy, gdzie pracował w drukarni jako korektor i współpracował z kabaretem «Czarny Kot». Wziął udział w głośnej Wystawie Formistów w Zachęcie (kwiecień 1919). W l. 1917–19 powstały znane kompozycje formistyczne P-i: Ucieczka do Egiptu, Portret żony, Autoportret. W l. 1920–2 był scenografem Teatru Miejskiego w Łodzi pod dyrekcją Aleksandra Zelwerowicza (następnie Zygmunta Noskowskiego). Stworzył wówczas 39 prac scenograficznych, w tym pierwszą w Polsce dekorację formistyczną do „Powodzi” H. Bergera (10 XII 1920). Wykładał w Szkole Rysunku i Malarstwa Ryszarda Radwańskiego i był «kierownikiem działu malarskiego» efemerycznego tygodnika satyryczno-literackiego „Tam-Tam”, redagowanego przez Władysława Jaremę. Dwa następne sezony spędził w krakowskim Teatrze im. Słowackiego (dyrektor – Teofil Trzciński). Projektował tam scenografię do 27 sztuk, reżyserowanych m. in. przez Stanisławę Wysocką i Trzcińskiego. Stanisław Noakowski wysoko ocenił dekoracje do „Marii Stuart” Słowackiego w liście do P-i, przepowiadając mu wielkie sukcesy w tej dziedzinie. Sporadycznie projektował okładki do książek (m. in. „Ballady” W. Bunikiewicza, Lw. 1920, „Samuel Zborowski” Słowackiego, W. 1924). W l. 1924–6 P. współpracował z Leonem Schillerem, Wilamem Horzycą i Z. Pronaszką w głośnym Teatrze im. Bogusławskiego w Warszawie, który odegrał przełomową rolę w dziejach teatru polskiego XX w. Stworzył tu 10 dzieł scenograficznych (7 wspólnie z Z. Pronaszką), wśród nich: „Opowieść zimową” Szekspira (premiera 23 X 1924, uznana za manifest awangardowego teatru) oraz prapremiery „Kniazia Patiomkina” Tadeusza Micińskiego, „Achilleis” Wyspiańskiego i „Róży” Żeromskiego (wszystkie w inscenizacji Schillera). Kształt plastyczny tych przedstawień był zupełną nowością i przyczynił się w znacznym stopniu do uznania ich za początek nowoczesnego teatru w Polsce. Scenografia braci Pronaszków stała się wydarzeniem artystycznym i tematem osobnych recenzji i artykułów, co było zjawiskiem niemal bez precedensu. Po likwidacji Teatru im. Bogusławskiego, która wywołała burzę w świecie artystycznym, P. do r. 1932 pozostawał bez stałej pracy. W r. 1925 wziął udział w paryskiej wystawie teatralnej w pałacu Charpentiers, a w r. n. w International Theatre Exposition w Nowym Jorku. W latach międzywojennych jego prace scenograficzne i malarskie znalazły się na wielu wystawach krajowych i zagranicznych w Warszawie, Krakowie, Poznaniu, Lwowie, Gdańsku, Paryżu, Hadze, Brukseli, Helsinkach i Pradze. Miał też kilka wystaw indywidualnych, np. akwarel z Lazurowego Wybrzeża (W. 1929), malarstwa (W. 1930), prac scenograficznych (Lw. 1932), malarstwa (W. 1938, w kawiarni «Zodiak»). W r. 1926 przystąpił do grupy malarzy i architektów «Praesens», brał udział w ich wystawach, a w r. 1930 był kierownikiem działu malarstwa czasopisma „Praesens”, gdzie ogłosił artykuł Barwa, architektura, obraz (nr 2). W tym czasie projektował wnętrza w zameczku Prezydenta RP w Wiśle. W r. 1928 z grupą malarzy, architektów i pisarzy podpisał protest przeciwko działalności Tow. Szerzenia Sztuki Polskiej wśród Obcych zarzucający tej instytucji pomijanie «młodej sztuki». W r. 1925 współpracował incydentalnie z kabaretem «Morskie Oko» w Warszawie. W r. 1928 wspólnie z Szymonem Syrkusem projektował scenografię do przedstawienia „Golema” H. Leiwika (reżyseria Andrzeja Marka i Jerzego Waldena) na arenie cyrku warszawskiego. Z tym samym architektem – na zamówienie Magistratu Warszawy – opracował projekt Teatru Symultanicznego, z amfiteatralną widownią na trzy tysiące miejsc, wyposażonego w nowoczesną scenę uzupełnioną dwoma pierścieniami scen obrotowych opasujących amfiteatr. Model teatru eksponowany był po raz pierwszy 26 V 1928 na wystawie w Stowarzyszeniu Architektów Polskich, następnie w Poznaniu na Powszechnej Wystawie Krajowej (1929) oraz w Paryżu na polskiej wystawie teatralnej w Grand Palais (1931). W l. 1930–2 współpracował z teatrami żydowskimi w Wilnie, Łodzi i Warszawie, m. in. projektował scenografię do „Czarnego ghetta” E. O’Neilla, wystawionego przez Trupę Wileńską w reżyserii Jakuba Rotbauma.
W l. 1932–7 P. był scenografem Teatrów Miejskich we Lwowie za dyrekcji Horzycy. Był to najbardziej płodny i artystycznie dojrzały okres jego twórczości teatralnej. Powstało wówczas ponad 50 dzieł scenograficznych, wśród nich do „Dziadów” Mickiewicza i „Krzyczcie Chiny!” S. Tretiakowa – w inscenizacji Schillera, do prapremiery „Kleopatry” Norwida w inscenizacji Horzycy, „Samuela Zborowskiego” Słowackiego, „Człowieka, który był Czwartkiem” G. K. Chestertona i „Jeńców” F. T. Marinettiego w inscenizacji Wacława Radulskiego. „Dziady” w reżyserii Schillera z «kompozycją terenu i dekoracjami» P-i, wystawione potem w Wilnie, Warszawie i Sofii, zostały uznane za najwybitniejsze dzieło teatralne dwudziestolecia międzywojennego i klasyczną inscenizację polskiego teatru monumentalnego. W r. 1932 P. otrzymał nagrodę Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego za scenografię „Powrotu Odysa” na konkursie w 25 rocznicę śmierci Wyspiańskiego. Atakowany przez zwolenników tradycyjnej dekoracji teatralnej, zyskał sobie uznanie wybitnych krytyków. Leon Chwistek pisał: «Pronaszko posiada nieprawdopodobny dar ubrania człowieka, jest genialnym kostiumerem, takim jakiego w tej chwili żaden inny teatr nie posiada».
W r. 1932 P. został wybrany na prezesa lwowskiego oddziału Związku Zawodowego Artystów Plastyków. W r. 1934 wspólnie z architektem Stefanem Bryłą, opracował projekt Teatru Ruchomego (pierwsza wersja: 1927). Był to teatr objazdowy w namiocie na 400 miejsc, z obrotową widownią otoczoną sceną. Projekt był zupełną nowością i wyprzedzał o parę lat analogiczne pomysły francuskie. W r. n. P. wygłosił w kilku miastach polskich cykl odczytów połączonych z pokazami modelu teatru. Teatr Ruchomy, podobnie jak Teatr Symultaniczny, nie został zrealizowany. W r. 1936 P. był członkiem komitetu organizacyjnego i prezydium zjazdu lewicowej inteligencji (Kongres Pracowników Kultury) we Lwowie, gdzie wygłosił referat Sztuki plastyczne (opracowany wspólnie z Henrykiem Gotlibem). Władze miejskie zamierzały pozbawić P-ę pracy we Lwowie, przed czym obronił go Horzyca. Przez ostatnie dwa sezony przedwojenne pracował P. jako scenograf w Teatrze Narodowym w Warszawie. W r. 1937 otrzymał srebrny medal (w dziale malarstwa) na wystawie «Sztuka i Technika» w Paryżu. Jego prace wysłane w maju 1939 na Międzynarodową Wystawę w Nowym Jorku, do kraju już nie powróciły.
Okres okupacji P. spędził w Warszawie. Zarobkowo pracował w spółdzielni stolarskiej byłych pracowników Teatru Narodowego i Wielkiego «Rzemiosło i Sztuka». Od listopada 1940 do wybuchu powstania był kierownikiem «komórki foto» w Biurze Informacji i Propagandy (BIP) Komendy Głównej Armii Krajowej; posługiwał się pseud. Majster. Sporządzał m. in. mikrofilmy meldunków przesyłanych przez kurierów do Londynu. Projektował rysunki i napisy dla „małego sabotażu”, jak np. pieczęć z orłem i kotwicą Polski Walczącej, którą stemplowano okupacyjne banknoty. Brał czynny udział w pracach Konspiracyjnej Rady Teatralnej kierowanej przez Schillera, Bohdana Korzeniewskiego i Edmunda Wiercińskiego. Z Schillerem pracował nad inscenizacją „Akropolis” Wyspiańskiego, przewidzianą na otwarcie Teatru Polskiego po wojnie. Ok. r. 1942 na zlecenie władz podziemnych opracował dla wojskowej czołówki teatralnej projekt teatru objazdowego na ciężarówkach. Został ranny w pierwszym dniu powstania 1944 r. Po zakończeniu walk przeszedł przez obóz w Pruszkowie i udało mu się dotrzeć do Krakowa. Cały jego dorobek artystyczny, archiwum, biblioteka, obrazy, szkice i projekty scenograficzne zostały zniszczone w mieszkaniu warszawskim przy ul. Skolimowskiej. W kilka dni po wyzwoleniu Krakowa P. objął (25 I 1945) kierownictwo artystyczne Starego Teatru (dyrektorem został Jerzy Ronard Bujański), a od lipca 1945 – dyrekcję z kierownikiem artystycznym Januszem Warneckim. Wznowił po półwiekowej przerwie działalność tej sceny, dając 1 IV 1945 prapremierę „Męża doskonałego” Jerzego Zawieyskiego z własną scenografią. Był też współkierownikiem i wykładowcą w Studio Teatralnym zorganizowanym przy Starym Teatrze. Rozpoczęło w nim naukę zawodu wielu przyszłych wybitnych aktorów, wśród nich Tadeusz Łomnicki, Halina Mikołajska, Anna Lutosławska, Andrzej Szczepkowski. W kwietniu 1946 P. został powołany do Rady Teatralnej stworzonej przy ministrze kultury i sztuki, a w czerwcu wziął udział w jej pierwszej sesji w Warszawie i został wybrany na członka komisji do spraw budowy i odbudowy teatrów. Rada okazała się tworem efemerycznym i nie została ponownie zwołana. Również działalność dyrektorska P-i trwała krótko, gdyż już latem 1946 mimo burzliwego oporu środowiska teatralnego – dobrze rozwijający się Stary Teatr został połączony z Teatrem im. Słowackiego, a Studio przekształcone w Państwową Szkołę Dramatyczną. P. przeniósł się wówczas do Katowic, gdzie w sezonie 1946/7 w Teatrze Śląskim im. Wyspiańskiego (pod dyrekcją Bronisława Dąbrowskiego) zrealizował 8 prac scenograficznych, wśród nich głośne do „Dwóch teatrów” Jerzego Szaniawskiego (reżyseria Wiercińskiego) i „Snu nocy letniej” Szekspira (reżyseria Dąbrowskiego), za którą otrzymał nagrodę scenograficzną na Festiwalu Szekspirowskim w Warszawie. W l. 1947–54 P. był scenografem Państwowych Teatrów Dramatycznych w Krakowie, do r. 1950 pod dyrekcją Dąbrowskiego, następnie Henryka Szletyńskiego. Opracował wówczas scenografię 18 przedstawień, spośród których wyróżnić należy wystawione w r. 1948 „Owcze źródło” Lope de Vegi (reżyserował Dąbrowski) i „Amfitrion 38” J. Giraudoux (reżyserował Korzeniewski). W r. 1947 w liście do ministra kultury i sztuki protestował przeciwko ograniczeniom w dopuszczaniu na scenę wielkiego repertuaru romantycznego. W uroczyście obchodzonym Roku Mickiewiczowskim, na zaproszenie Schillera i Arnolda Szyfmana, przystąpił do pracy nad scenografią „Dziadów” dla Teatru Polskiego. Wziął wówczas udział w zwołanej jesienią 1948 przez prezydenta Bolesława Bieruta specjalnej naradzie w Belwederze. W ostatnich tygodniach życia P. spisał wspomnienia z tego spotkania (druk. „Dialog” 1981 nr 6). Mimo zaawansowanych prac do wystawienia „Dziadów” nie doszło. W latach rygorystycznego panowania doktryny realizmu socjalistycznego P. był niemal zupełnie odsunięty od warsztatu teatralnego, choć pełnił funkcję kierownika działu scenograficznego teatrów krakowskich. W l. 1950–4 zrealizował zaledwie 8 przedstawień (w r. 1953 – ani jednego). Rozpoczął wówczas pisanie wspomnień, które przerwał w połowie tomu drugiego doprowadzonego do r. 1922. Fragmenty ich ogłosił potem w „Przekroju” i „Pamiętniku Teatralnym” oraz tomach zbiorowych: „Kopiec wspomnień” (Kr. 1959), „Dymek z papierosa” (W. 1959), „Wspomnienia o Stefanie Żeromskim” (W. 1961). Zasmakowawszy w pracy literackiej napisał też sztukę o powstaniu warszawskim W ogniu przemian oraz «opowieść detektywną» Przygoda we mgle (obie – podobnie jak całość wspomnień – dotąd nie publikowane).
Zmiany w polityce kulturalnej umożliwiły P-ce powrót do twórczości teatralnej, do dzieł mu najbliższych – wielkich polskich romantyków i Wyspiańskiego. Głośna była jego scenografia do „Fantazego” Słowackiego (1954, reżyseria Szletyńskiego), a „Wesele” wystawione w r. 1955 na otwarcie Teatru Dramatycznego (wówczas Domu Wojska Polskiego) w Warszawie stało się zapowiedzią powrotu Wyspiańskiego na polskie sceny. W t. r. otrzymał nagrodę państwową za całokształt działalności artystycznej. Po rozdzieleniu scen krakowskich wrócił do Starego Teatru, pod dyrekcją Władysława Krzemińskiego, następnie Romana Zawistowskiego. Po ciężkiej chorobie, która poważnie nadwątliła jego zdrowie, P. przeniósł się w r. 1956 do Warszawy, gdzie krótko był scenografem Opery, a od r. 1957 Teatru Polskiego, kierowanego przez Stanisława Witolda Balickiego. W r. 1957 został profesorem zwycz. Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie. Przez rok był przewodniczącym Rady Redakcyjnej „Pamiętnika Teatralnego”, kwartalnika poświęconego historii i krytyce teatru. Był członkiem Związku Polskich Artystów Plastyków, Związku Artystów Scen Polskich i Stowarzyszenia Architektów Polskich. Prace scenograficzne ostatnich lat były nieliczne, zwraca wśród nich uwagę „Nie-Boska komedia” Krasińskiego w inscenizacji Korzeniewskiego, opracowana w r. 1958 dla Teatru Polskiego i nie dopuszczona na scenę. Ostatnim dziełem teatralnym P-i była scenografia do „Beatryks Cenci” Słowackiego w reżyserii Jana Kreczmara, której premiera odbyła się w Teatrze Polskim 6 V 1959.
Osobowość P-i charakteryzowała się niezależnością sądów, nonkonformizmem artystycznym i ideowym, skłonnością do iście «litewskiego uporu» i poczuciem humoru «z cicha pęk», mylącym wielu ludzi. Nie zawsze ułatwiała mu życie pryncypialność etyczna i artystyczna, którą ujawniał odważnie i porywczo. Jako plastyk P. ukształtował się w kręgu kubizmu, należał do czołowych formistów polskich i temu kierunkowi pozostał wierny przez całe życie. Jego twórczość malarska jest mniej znana nie tylko z powodu zdominowania jej przez własną działalność teatralną (a także twórczość malarską brata Zbigniewa), ale także ze względu na zniszczenie niemal całego dorobku podczas wojny. Scenografię P-i cechowała architektoniczna konstrukcja dekoracji i kostiumu. Podesty o skomplikowanej i wyrafinowanej budowie oraz wyraziste, usztywnione kostiumy hieratyzowały ruch i gest aktora. Jego twórczość teatralna związana jest przede wszystkim z polskim repertuarem poetyckim. Był jedynym polskim scenografem, który piątą część swego dorobku, liczącego 217 prac scenograficznych, poświęcił dziełom tego repertuaru. Sześciokrotnie projektował dekoracje do „Dziadów”, opracował scenografię większości dramatów Słowackiego, dwóch prapremier Norwida i dwukrotnie „Nie-Boskiej komedii”. Był twórcą scenografii do niemal wszystkich sztuk Wyspiańskiego. Uznany został za głównego twórcę plastycznego teatru monumentalnego, najważniejszego kierunku teatru polskiego w pierwszej połowie XX w., stworzonego przez Schillera oraz Horzycę, Wiercińskiego i Radulskiego. Twórcy ci wprowadzili dramat romantyczny do teatru XX w., często w ogóle po raz pierwszy na scenę. B. Korzeniewski napisał po śmierci P-i: «Indywidualność Pronaszki sprawiła, że formę nowoczesnemu teatrowi w Polsce nadawał – kładąc równocześnie fundament pod tradycję teatralną – ortodoksyjny formista. Jest to fakt zupełnie wyjątkowy w sztuce krajów o rozleglejszej historii». P. zmarł w Warszawie 15 I 1961 i został pochowany w Alei Zasłużonych na Powązkach. Nagrobek z trzema krzyżami nawiązuje do głównego motywu scenografii „Dziadów”, który przeszedł już do historii polskiego teatru. P. był odznaczony Orderem Sztandaru Pracy oraz Złotym Krzyżem Zasługi.
P. był żonaty (od 1 VIII 1920) z Ireną Kosarską (1900–1979), małżeństwo było bezdzietne. P. prócz Zbigniewa, miał dwóch braci, oficerów WP: Lecha (zm. 1921) i Stefana, majora dyplomowanego, zamordowanego przez gestapo w r. 1943 podczas słynnej ucieczki jeńców z oflagu w Doessel, i siostrę Helenę, zamężną Żukowską.
W r. 1964 zrealizowano w Teatrze Kameralnym w Warszawie na podstawie zachowanych szkiców „Świecznik” A. de Musseta. W t. r. ukazał się tom „Pamiętnika Teatralnego”, poświęcony w całości P-ce, zawierający prócz rozpraw, artykułów i wspomnień pierwodruk Mojego życiorysu artystycznego P-i oraz pełny spis jego prac scenograficznych. W r. 1976 wyszły Zapiski scenografa, wybór pism P-i, na który złożyły się wspomnienia, artykuły i listy, zarówno przedruki, jak teksty opublikowane z rękopisów. Tom uzupełnia kronika życia P-i oraz bibliografia.
W r. 1969 po śmierci wdowy, Ireny Pronaszki, całe archiwum domowe P-i (projekty i szkice scenograficzne, rysunki, rękopisy, listy itp.) znalazło się – zgodnie z jego testamentem – w Muzeum Teatralnym w Warszawie.
Dwa Autoportrety, olej, 1908, oraz akwarela 1913 w Muz. Narod. w W. Dwa portrety przez Z. Pronaszkę w Muz. Teatr, w W.: „Portret z rękawiczkami”, olej, 1909 (reprod. w: „Pam. Teatr.” R. 29: 1980 z. 1 s. 126) oraz olej, 1949–50 (reprod. w: „Stolica” 1969 nr 39); Portret, rys. 1931, przez J. Rotbauma (fot. w zbiorach „Pam. Teatr.”); Autokarykatura, rys. ok. 1950, w: Muz. Teatr. w W. (reprod. w „Pam. Teatr.” R. 13: 1964 z. 1–2 s. 37); Karykatury: przez A. Stopkę, rys. ok. 1952 (reprod. „Teatr” 1953 nr 8); Liczne fot. w: arch. domowym Pronaszki, Muz. Teatr. w W., zbiorach IS PAN i redakcji „Pam. Teatr.”; – Indeks zawartości „Dialogu” 1956–70, W. 1972; „Pamiętnik Teatralny”. Bibliografia zawartości 1952–1972, W. 1976; toż 1973–1982, „Pam. Teatr.” R. 32: 1983 z. 4; Pol. Bibliogr. Sztuki; Enc. dello spettacolo, Roma 1961 VIII; Teatral’naja Enc., Moskva 1965 IV; Słown. Teatru Pol.; Thieme – Becker, Lexikon d. Künstler; – Antifaszistskij Kongres Robotników Kultury we Lwowie w 1936, Lw. 1958; Blumówna H., Zbigniew Pronaszko, W. 1958; Chwistek L., Andrzej Pronaszko, „Scena Lwow.” 1932/3 z. 4; Fik M., Andrzej Pronaszko, „Twórczość” 1977 nr 4; taż, 35 sezonów, W. 1981 s. 253–5, 442–3; Marczak-Oborski S., Teatr w Polsce 1918–1939, W. 1984; Orzechowski E., Stary Teatr i Studio, Kr. 1974; Pollakówna J., Formiści, Wr. 1972; Pol. życie artyst. w l. 1890–1914; toż w l. 1915–39; Prampolini E., Scenotecnica, Milano 1940 s. 30–1; Sterling M., Andrzej Pronaszko, „Wiad. Liter.” 1921 nr 44; Strzelecki Z., Polska plastyka teatralna, W. 1963 (ilustr. 334–96); Szczublewski J., Artyści i urzędnicy, W. 1961; Timoszewicz J., Wystawa pronaszkowska, „Pam. Teatr.” R. 29: 1980 z. 1 s. 120–8; Treter M., Teatr a sztuki plastyczne, „Sztuki Piękne” 1932 nr 10, 12; Wallis M., Andrzej Pronaszko, „Robotnik” 1929 nr 303; tenże, Lata nauki i mistrzostwa Stanisława Noakowskiego, W. 1971; Winkler K., Andrzej Pronaszko, „Droga” 1935 nr 7–8; – Dąbrowski B., Na deskach świat oznaczających, Kr. 1977–81 I–III; Horzyca W., Listy, „Pam. Teatr.” R. 14: 1965 z. 2; Krasiński E., Z archiwum: „Nie-Dyboska komedia”, „Dialog” R. 26: 1981 nr 8; Łazowski J., Okruchy wspomnień z Winnicy, „Pam. Kijowski” 1966 t. 3 s. 221; Morstin L. H., Pan Andrzej, „Teatr” 1961 nr 7; Rotbaum J., Współpraca Andrzeja Pronaszki z teatrami żydowskimi. Garść wspomnień osobistych, „Biul. ŻIH” 1971 nr 3; Zastępca, Z archiwum: Kontrolka czynności ob. Pronaszki, „Dialog” R. 27: 1982 nr 4; – „Pam. Teatr.” R. 13: 1964 z. 1–2 (reprod.); „Teatr Pol.” 1964/5 nr 2 (reprod.); – AAN: Arch. Dep. Teatru Min. Kultury i Sztuki; Arch. ASP w Kr.; Arch. Teatru im. Słowackiego w Kr.: Akta personalne, korespondencja z l. 1948–53; B. Narod.: rkp. III 6383 (Smolarski M., Moje wspomnienia literackie); IS PAN: Materiały Słownika Artystów Pol.; Muz. Teatr, w W.: Arch. domowe Pronaszki (m. in. projekty i szkice scenograficzne, rkp. wspomnień i korespondencja); Państw. Wyższa Szkoła Teatr. w W.: Akta personalne P-i.
Jerzy Timoszewicz